Het instituut voor Midden- en Kleinbedrijf krijgt sinds enkele weken dagelijks tientallen informatieverzoeken van verontruste ZZP’ers en werkgevers over de controle op schijnzelfstandigheid die de belastingdienst vanaf 1 januari 2025 doorvoert. “Zeventig procent van de ZZP’ers die voor het ondernemerschap hebben gekozen, maakt zich hier zorgen om, zo schatten we”, aldus IMK-directeur Michiel Hordijk. “Er is grote onrust.”
Werkgevers betalen voor hun vaste personeel loonbelasting en premies voor verschillende verzekeringen, zoals WW en WAO. Een aantal werkgevers huurt echter zzp’ers in die exact hetzelfde werk doen. Voor hen wordt geen premie afgedragen. Na jarenlang uitstellen heeft het kabinet besloten vanaf 1 januari deze praktijk actief te gaan bestrijden.
Gevolg is in de aanloop naar de jaarwisseling toenemende onrust onder ondernemers. Veel werkgevers onder hen aarzelen om nog ZZP’ers aan het werk te zetten uit angst een boete te krijgen, terwijl de ZZP’ers vrezen geen opdrachten meer te krijgen. Vooral leveranciers van diensten, en dan vooral mensen die voor langere tijd voor slechts een opdrachtgever werken, worden onrustig.
Kleinere vijver
Een voorbeeld is Harko Sterk uit Doesburg, die werkt als bemiddelaar tussen de overheid en ZZP’ers. ZZP’ers met specifieke vaardigheden, bijvoorbeeld mensen met managementcapaciteiten, komen via hem aan werk bij de overheid op tijdelijke projecten.
Sinds ruim een jaar begint er iets te veranderen, zo merkt hij; de overheid wordt aarzelender. Want gaan er straks geen boetes volgen van de fiscus – dus de ene overheidsinstantie die de ander beboet – als overheidsinstanties ZZP’ers tijdelijk aan het werk zetten die eigenlijk in vaste dienst hadden moeten zijn? Wat gaat de fiscus doen? Hij schat dat het aantal ZZP’ers dat hij heeft geplaatst de afgelopen maanden bij de overheid met enkele tientallen procenten is gedaald. “De vijver wordt kleiner en het aantal vissers groter.”
Kaf en koren
Kenmerken van ondernemerschap zijn volgens de fiscus onder meer het maken van reclame, het hebben van meerdere opdrachtgevers tegelijkertijd, de mogelijkheid om jezelf te laten vervangen, het hebben van een website, het leveren van een prestatie in plaats van het afspreken van een inspanningsverplichting, het leveren van kennis of een dienst of een product waar de onderneming zelf niet over beschikt. Maar het is geen wiskunde, de grenzen van ondernemerschap zijn niet vastomlijnd.
Het IMK raadt werkgevers aan in gesprek te gaan met de ZZP’ers en van elkaar te horen wat ze willen. “Goed dat de overheid hierop ingrijpt”, aldus Hordijk. “Er is een grote tussengroep ontstaan de afgelopen jaren die zelfstandig ondernemer is, maar zo door de belastingdienst niet zal worden gezien. De komende jaren wordt het kaf van het koren gescheiden.”
Verontruste gemeenten
Een van de meest opvallende ontwikkelingen is dat IMK de afgelopen maanden ook steeds meer telefoontjes krijgt van verontruste gemeenten. IMK, ooit opgericht na de oorlog door de overheid maar inmiddels geprivatiseerd, geeft in meer dan de helft van de Nederlandse gemeenten advies aan noodlijdende ondernemers in opdracht van een gemeente.
Die gemeenten, zo blijkt de afgelopen tijd, vrezen na 1 januari een toestroom van zelfstandigen bij hun helpdesk die minder zijn gaan verdienen en in de problemen komen. En wel omdat hun opdrachtgevers hen minder werk geven omdat de fiscus hen niet ziet als ondernemer.
Vervolgens moeten die gemeenten, via de wet Bijzondere Bijstand Zelfstandigen (BBZ) bijvoorbeeld, mogelijk met financiële en niet-financiële middelen helpen.
“We stevenen af op een bizarre situatie: de ene overheidsinstantie zal straks mogelijk een individu niet als ondernemer zien en de andere tegelijkertijd weer wel”, signaleert Hordijk. “Het gaat een tijd duren voor dit zich heeft uitgekristalliseerd. Het jaar 2025 wordt het jaar van de discussie over de definitie van ondernemerschap.”
